Türkiye’nin “expat fabrikası” şirketleri

Türk yöneticilerin global pozisyonlarda görev aldığı haberleri ardı ardına gelirken Türk iş dünyası da hızla bir “expat üretim üssüne” dönüşüyor. Krizlerin ardı ardına patlak verdiği Türkiye pazarında demlenen Türk yöneticiler global arenada yakaladıkları başarılarla da adından söz ettirmeyi başarıyor. Peki, Türk yöneticilerin hızla tercihlerde ilk sıralara yükselmesinin nedenleri neler? Global markalar “Türk Expat”ları hangi kriterlere göre seçiyor? Türkiye’nin expat fabrikası şirketleri hangileri? İşte detaylar…

InterNations’a göre 7 farklı türde expat var. Elbette aralarındaki fark gidiş motivasyonları… Hem 2021 hem de 2022’de yapılan global araştırmalara göre kariyer fırsatları en temel gidiş motivasyonu olarak öne çıkıyor. Elini taşın altına koyup kendisi iş arayan da var, yurt dışı kariyer fırsatlarına ulaşabileceği bir şirkette çalışmayı tercih eden de… Şirketler içinse yurt dışına expat göndermenin temelde iki avantajı var; gönderdikleri yeteneğin yeni pozisyonunda fark yaratması ve döndüğünde geliştirdiği yetenekleriyle şirkete değer katması. Son yıllarda Türk yöneticilerin global pozisyonlardaki sayısı da hızla artıyor… Peki ne oldu da Türk yöneticiler bu denli rağbet görmeye başladı? İşte bu kritik soruyu yurt dışına en çok expat gönderen şirketlerin yöneticilerine sorduk. Hemen hepsinin yanıtı ortak: “Türkiye’den giden yetenekler hem kriz çözme becerileri hem de çevik düşünme yetenekleriyle fark yaratıyorlar.” Gelin önce dünyadaki expat’ların göç motivasyonuna bakalım ardından da Türkiye’nin expat fabrikası şirketlerinden bu alandaki stratejilerini dinleyelim…

Expat’ların rotasını kariyer fırsatları belirliyor

2021 yılında yayınlanan, 174 milleti temsil eden ve 186 ülke veya bölgede yaşayan toplam 12 bin 420 expat’ın katıldığı Expat Insider araştırmasında öne çıkan kariyer motivasyonları şöyle sıralanıyor: İş bulmak (yüzde 13), uluslararası şirketlerden teklif almak (yüzde 11), işverenin göndermesi (yüzde 10) ve kendi işini kurmak (yüzde 2). Yine aynı araştırmada öne çıkan yaşam stili motivasyonlarında ise daha iyi yaşam standartları (yüzde 7) ve macera arayışı (yüzde 5) dikkat çekiyor. Eşin/ partnerin yaşadığı ülke olması (yüzde 12) ve eğitim (yüzde 8) de öne çıkan motivasyonlar arasında. Pek çok expat’ın gittiği ülkede mümkünse ömür boyu (yüzde 34) veya 5 yıl üzeri (yüzde 20) kalmayı planladığı görülüyor. Yüzde 19’luk bir kitle ise bu konuda henüz karar vermediğini belirtiyor.

En çok tercih edilen 10 ülke

Expat Insider araştırmasına göre 2022’de en çok tercih edilen ilk 10 ülke şöyle sıralanıyor;

1. Meksika
2. Endonezya
3. Tayvan
4. Portekiz
5. İspanya
6. Birleşik Arap Emirlikleri
7. Vietnam
8. Tayland
9. Avusturya
10. Singapur

Internations’a göre 7 farklı türde expat var;

Kriz yönetme becerileri çok yüksek

• P&G olarak kendimizi dünyada nasıl iyiliğin gücü olarak görüyor ve tanımlıyorsak, İK politikalarımızı da bu doğrultuda hayata geçiriyoruz. Çalışanlarımızın kendilerini “iyi” hissettiği, kariyerini geliştirdiği, becerilerini güçlendirdiği bir yapı inşa ediyoruz. Çalışanlarımıza profesyonel yaşamlarının başından liderliğe giden bir kariyer çizgisi sunuyoruz ve P&G’liler ilk günden itibaren anlamlı işler yönetme, sorumluluk alma ve liderlik etme fırsatı yakalıyor. Aynı şekilde onlara, gelişimlerine katkıda bulunmak için yerel, bölgesel ve uluslararası görevler dahil olmak üzere çeşitli roller de sunuyoruz.
• Bugün çalışanlarımız Türkiye’den yurt dışına bağlı projelerde yer alabildiği gibi belirli bir süre zarfında veya yerel transfer olarak farklı ülkelerde kariyerlerini sürdürme olanağına sahipler. Çalışanlarımız her yıl Türkiye’den dünyanın pek çok farklı lokasyonuna expat veya lokal roller için gidiyor. Tüm bu imkanlarla çalışanlarımız, edindikleri tecrübeleri yurt dışında başarıyla kullanıyor, gittikleri ülkelerde önemli işlere imza atıyor. 35 yıllık tarihimizde bu sayının yüzleri aştığını ve çalışanlarımızın gittikleri yerlerde başarılar edindiklerini görmek ise bizler için gurur kaynağı.
• Özellikle Türk expat’larımız için konuşacak olursam, globaldeki Türk yöneticilerimiz kriz yönetiminde ve liderlik konusunda önemli fark yaratıyor. Çalışkanlıkları, detaylı düşünüp karar verebilme ve aksiyona geçirebilme becerileriyle öne çıkıyorlar.

Türk liderlerimizi global arenada görmek ilham verici

• Vodafone Türkiye olarak finans, pazarlama, teknoloji, insan kaynakları başta olmak üzere her fonksiyondan bugüne kadar 170’ten fazla çalışanımızı faaliyet gösterdiğimiz 21 ülkeden birine gönderdik. Bu arkadaşlarımızın başvurdukları global fırsatlarda, her rolde olduğu gibi karşılamaları gereken farklı teknik yetkinlikler mevcuttu. Seçim kriteri olarak bu teknik yeterlilik dışında önemli olan bu kişilerin Vodafone’un global kültürünü ortaya koyabilen kişiler olmasıydı.
• Her hafta lokal ve global iş fırsatları kendi internet sayfamızda yayınlanıyor ve çalışanlarımız bu rollerden kendine uygun olduğunu düşündüklerine başvurularını gerçekleştiriyor ve süreç başlamış oluyor.
• Türkiye’den giden expat’ların hem Türkiye’ye hem Vodafone Türkiye’ye sağladığı en büyük avantaj temsiliyet. Yurt dışına giden çalışanlarımız temsil ettiği kültür ve gösterdiği örnek davranışlar sayesinde gerek ülkemizin gerek şirketimizin cazibe merkezi olmasını sağlıyor. Diğer yandan, bu global fırsatlar sayesinde Vodafone Türkiye olarak yetenek kazanımı anlamında avantajlı bir konumda oluyoruz.
• Türk liderler hızlı değişen ve çoğu zaman “zorlu” ortamlarda çalışmaya alıştıkları için esnek ve çevik bir yaklaşım benimsiyorlar. Türkiye koşulları çerçevesinde yetişmekten dolayı adaptasyon, dayanıklılık, çözüm odaklılık ve yaratıcılık gibi yetkinlikler güçlü alanları oluşturuyor. Bütün bu özellikler de hem yurt dışındaki kültüre ve iş yapışa kolay adapte olmalarını sağlıyor, hem de bu kuvvetli kaslarını stratejik noktalarda kullanabiliyorlar. Son olarak da yine “oldurmak” hedef odağı, çalışkan olma ve iş disiplinlerinin yüksek olmasından dolayı aldıkları rollerde başarıya ulaşıyorlar diyebiliriz.
• Bizim için de Türk liderlerimizi global seviyedeki yönetim kadrolarında görmek ilham verici hale geliyor. Örneğin, Vodafone’un global seviyede yönetimi iki ana bölgeye ayrılıyor ve bunlardan birinin CEO’su Türk kadın liderlerimizden Serpil Timuray.

Çevik düşünce yapısı global pozisyonlarda başarı getiriyor

• Öncelikle expat olarak seçilmek için bulunduğunuz yerel şirkette başarılı bir performans sergilemeniz gerekiyor. Bağlı olduğunuz insan kaynakları ekibinin de uygun bulması durumunda ilgili çalışma arkadaşımızın yurt dışına transferi için süreci başlatıyoruz. Expat olarak başka bir ülkede görevlendirilen çalışma arkadaşlarımızın buradaki gelişim planlarını yakından takip ediyor; şirket içindeki kariyer fırsatları konusunda da cesaretlendiriyoruz. Bu zamana dek pazarlama, Ar-Ge, üretim, tedarik zinciri, finans gibi birçok departmandan 27 çalışma arkadaşımızı expat olarak farklı ülkelerde görevlendirdik.
• Türk expat çalışma arkadaşlarımızın farklı kültür ve iş modelini deneyimleyip edindiği tecrübeleri tekrar Türkiye’de uygulama fırsatı elde etmelerinin yanında buradaki tecrübe ve birikimini de gittiği ülkede kullanması hem işimizi hem de kendisini geliştirme fırsatı sağlıyor.
• Gittikleri ülkelerin gıda alanındaki farklı regülasyon, pazarlama, Ar- Ge, kalite süreçlerini deneyimlemek çalışma arkadaşlarımızı birçok farklı alanda geliştiriyor; yurt dışında çalışmak onları esnek düşünme, karar verirken çevik olma, kapsayıcı olma konularında da besliyor.
• Türk yöneticilerin özellikle zor durumlarda esnek hareket edebilme yeteneğine ve çevik düşünce yapısına sahip olması onları global pozisyonlarda başarılı kılıyor. Şirketimizin global bir vizyona sahip olması, öğrenme ve gelişme fırsatlarının çeşitliliği, beraber çalışma kültürüne yatkınlığı çalışma arkadaşlarımıza gittikleri ülkelerde başarıyı beraberinde getiriyor.

Esneklik Türk yöneticilerin en büyük avantajı

• Global rollerle ilgilenen Tchibo çalışanları öncelikle kendi yöneticileri ve insan kaynakları ekibiyle bu isteklerini paylaşıyor. Daha sonra başvurmak istedikleri pozisyonlar kapsamında dış adaylar gibi tüm resmi görüşme süreçlerinden geçiyorlar. Görüşme süreçlerini başarıyla tamamladıkları noktada pozisyonun açıldığı ülkenin işe alım politikalarına göre bir teklif alıyorlar.
• Diğer yandan; çok sayıda uluslararası projede görev alan çalışanlar farklı ülkelerden de teklif alabiliyor.
• Kurulduğumuzdan bu yana hem üst düzey yöneticilerimizden hem de IT ve e-ticaret ekiplerimizden Almanya’daki genel merkeze ve Tchibo International’a 11 farklı kişinin transferleri gerçekleşti. Hem üst düzeyde hem de alt birimlerde çeşitli pozisyonlarda gerçekleşen bu transferlerden bazıları şöyle; e-ticaret ekibimiz Hamburg’ta genel merkezde çalışmaya başladı. Halil Soğukkanlı, Türkiye ve Macaristan E-Ticaretten Sorumlu Yönetici olarak yine Tchibo Türkiye’deki ekibi ile beraber transfer olarak bölgesel bir pozisyona atandı.
• Son olarak ben, Almanya Hamburg’taki genel merkezimizde yer alan Uluslararası Ticaret Ekibi’nde Ticari Koordinasyon ve Gıda Dışı Kategorisi Avrupa Ülkeleri Yöneticisi olarak atandım.
• Türkiye Tchibo’dan giden arkadaşlarımız şirket dinamiklerine, şirket içi uygulamalara, iş yapış süreçlerine zaten hakim oldukları için, global entegrasyonları daha hızlı ve efektif oluyor.
• Türkiye pazarı oldukça rekabetçi. Birçok unsurun stabil olmadığı, sürekli gelişen yeni konjonktürlere göre dinamik ve esnek yönetilmesi, esneklik kabiliyetinin yüksek olması gereken bir pazar. Bu da Türk yöneticilere muazzam bir deneyim kazandırıyor. Özellikle strateji kurgulama ve bunu operasyona yayarak yönetme konusunda kaslarımızın çok kuvvetli olduğunu düşünüyorum. Bu deneyimler Türkiye’deki arkadaşlarımızın diğerlerine göre öne çıkabilmelerini sağlıyor.

Belirsizliği yönetebilmek önemli bir kriter

• Bayer’de Yetenek Yönetimi, İnsan Kaynakları kapsamında en çok önem verilen konulardan biri. Çalışanların liderlik ve gelişim potansiyelleri, özellikle öğrenme çevikliği, ilerleme kapasitesi, mental çeviklik, insan ilişkilerinde çeviklik, sonuç odaklılık, değişime açık olmak, bireysel farkındalık gibi ana unsurlara odaklanılarak düzenli olarak değerlendiriliyor. Sıklıkla yüksek performans gösterilmesi, ilerlemeye yönelik gerçekçi bir motivasyona sahip olunması da önemli ve gerekli. Çalışanlarla sistematik olarak “Gelişim Diyaloğu” toplantıları gerçekleştiriliyor. Yurt dışı atamalarına açık olmak da ciddi avantaj sağlıyor. Bugüne kadar hem expat olarak hem de lokal kontrat ile Bayer olarak faaliyet gösterdiğimiz İlaç, Tüketici Sağlığı ve Tarım Ürünleri bölümlerinin yanı sıra Destek Fonksiyonları’nda görev yapan yöneticilerimizden ve çalışanlarımızdan 100’ün üzerinde uluslararası atama gerçekleştirdik.
• Yurt dışına atananlar Türkiye’ye döndüklerinde liderlik becerileri, bakış açıları ve elde ettikleri know-how’larıyla önemli katkı sağlıyor. Şirketimizin yurt dışı ve şirket içi atamalara önem vermesi, bu doğrultuda imkanlar sunması ve çalışanlarımızın başarı hikayeleri tüm çalışanlarımıza güzel örnek oluyor ve Bayer’in Çalışan Markası algısını yükseltiyor. Ayrıca yurt dışı pozisyonlarda başarılı olan her arkadaşımız yenilerinin önünü açıyor!
• Türkiye’de iyi eğitimli ve iyi yetişmiş bir iş gücü var ve global pozisyonlara atanmak için motivasyon oldukça yüksek. Bayer’in küresel ekipleri de bunun farkında. Değişime açık olmak, esneklik, hızlı ve pratik olmak, belirsizliği yönetmek gibi konularda çalışanlarımızın çok yetkin olduğunu, bu özelliklerin onları global pozisyonlarda başarılı kıldığını gözlemliyoruz.

Çok önemli iki bölgenin başında Türk liderler var

• Dünya genelinde 70’ten fazla ülkede 37 bin çalışanımızla aydınlatmada dünya lideri bir şirketiz. Çoğu kadın çalışma arkadaşımız olmak üzere 20’den fazla arkadaşımızı expat olarak yurt dışına gönderdik. Gidenlerin ortak özelliklerine baktığımızda ise Türkiye’de gerçekleştirdiği projeleri, yetkinlikleri, liderlik özellikleri ön plana çıkıyor. İK’dan tedarik zincirine kadar pek çok farklı departmanda hem globalde hem de METAP bölgesinde birçok alanda yönlendirmelerimiz mevcut. Bununla beraber METAP (Ortadoğu, Türkiye, Afrika ve Pakistan) ve CEE (Orta ve Doğu Avrupa) gibi çok önemli iki bölgenin başında 2 Türk lider bulunması ve her ikisinin de Türkiye’den bu rollere geçmiş olmaları bizim için büyük gurur kaynağı.
• 130 yıldır dünyada, 90 yılı aşkın süredir ise Türkiye’de faaliyet gösteren markamızla; evleri, ofisleri, binaları ve kentsel mekanları dönüştürmede nesnelerin internetini kullanarak aydınlatma çözümleri üretiyoruz. Expat olarak gönderdiğimiz arkadaşlarımızın Türkiye operasyonu için çok ciddi bir destek ve kuvvet olduğunu söyleyebiliriz. Öncelikle, gerçek bir ekip ruhuyla üzerinde çalıştığımız işlerde olaylara çeşitli açılardan bakıp farklı bir perspektif katan arkadaşlarımız işimizi hızlı biçimde geliştirmemize, dönüştürmemize yardımcı oluyor. Birbirimizi, iş yapış ve düşünce biçimimizi hızlı anlıyor olmak büyük avantaj. Özellikle know-how olarak yurt dışındaki bilgileri Türkiye’ye hızlı getirme açısından da faydası büyük. Hepimizin en büyük hedefi elbette ülkemizi kalkındırmak, ülkemizde çalışanları en iyi yerlere getirmek.
• Türk çalışanların ortak özelliği dayanıklılık, çalışkanlık ve hızlı değişen şartlara adaptasyon yeteneği diyebilirim. Tüm bunların yanında farklı kültürlerle rahat çalışabilme esnekliği, çözüm odaklılık ve yaratıcılık da Türk yöneticilerin expat olarak çalışırken faydalandıkları önemli özellikler. Expat olarak giden kişilerin ve onların yöneticilerinin verdiği geri bildirimler de bu yönde.

Türk yöneticiler yurt dışında çok başarılı

• Sanofi’de, ekip arkadaşlarımızı uluslararası bir göreve getirirken, herkes açısından bir kazan-kazan durumu elde etmeye çalışıyoruz. Bazen motivasyonumuz işimizi başarıya ulaştırmak oluyor, bazen de belli bir çalışanımızın ev sahibi ülkede ihtiyaç duyulan belirli bir beceri setine sahip olması söz konusu oluyor. Bazı durumlarda da yetenekli bir çalışanımızın kariyer gelişimini devamlı kılabilmek amacıyla, ona başka bir ülkede kariyer olasılığı yaratıyoruz. Sanofi, yazınızın başlığına tam anlamıyla uyan “expat fabrikası” bir şirket diyebilirim. Bugün itibarıyla hemen hemen tüm departmanlarda yurt dışında aktif olarak görev yapan toplam 67 Türk çalışanımız bulunuyor. Bu çalışanlardan beşi expat sözleşmesiyle farklı ülkelerde genel müdür ve finans direktörü konumunda.
• Deneyimlerimiz gösteriyor ki yurt dışı deneyimi yeteneklerimizin gelişimini hızlandırıyor. Çünkü konfor alanının dışına çıkma, yeni bir iş ortamına ve kültüre adapte olma durumuyla karşılaşmak söz konusu. Bu koşullar da önemli bir ilerleme anlayışı, gelişmiş problem çözme yeteneği ve daha iyi liderlik becerileri ile sonuçlanıyor. Bu eşsiz deneyimler hem çalışan hem de ekip arkadaşları için son derece motive edici oluyor. Sanofi bu anlamda uluslararası bir kariyer beklentisinin gerçekleşme olasılığı yüksek olan, çok uluslu bir şirket ortamı sunuyor.
• Türk yöneticilerinin yurt dışında çok başarılı olduklarını mutlulukla takip etmekteyiz. Bu durumun istek ve başarma arzularına, yeni deneyimlere açık oluşlarına ve kültürler arası çalışma yeteneklerine atfedilebileceğini düşünüyorum.

45’in üzerinde çalışanımız yurt dışında

• BAT Türkiye’nin başarılı performansının ve BAT Global’in Türkiye’deki insan kaynağına duyduğu güvenin bir göstergesi olan yapımız sayesinde çalışanlarımıza uluslararası alanda çok ciddi fırsatlar ve deneyimler sunuyoruz. Türkiye’den globale yetenek ihraç eder konumdayız. 45’in üzerinde Türk çalışanımız yurt dışında 15 farklı ülkede görev yapıyor.
• BAT Grubu bazında, bağlı bulunduğumuz Avrupa Bölgesi ve Türkiye’de yılda iki kere gerçekleştirilen yetenek değerlendirme sürecimizde kişilerin performanslarına ve potansiyellerine bakarak değerlendirmeler yapıyoruz. Çalışanların yurt dışında çalışma arzularını dikkate alarak yetenek havuzları oluşturuyoruz. Rol açıldığında öncelikli olarak bu çalışanlara ulaşıyoruz. Ek olarak yeteneklerimiz sistemimiz üzerinden tüm BAT ülkelerindeki pozisyonları görerek kendileri de başvurabiliyor.
• BAT Türkiye çalışanları yurt dışındaki rollerde, yüksek adaptasyon yetenekleri ve güçlü sorun çözme yetkinlikleri sayesinde BAT içerisinde kariyer yolunda hızlıca ilerliyor.
• BAT Türkiye olarak çalışanlarımıza yurt dışında imkanlar sunmamız, onlara hem kariyer yollarında çeşitlilik imkânı verirken hem de BAT Grubu içinde güçlü bir konuma gelmelerine imkan tanıyor. Üst yönetim kademelerimizde Türkiye’yi ve ülkemizin gerçeklerini anlayan yöneticilerin olması bir taraftan buradaki operasyonlarımızı kolaylaştırırken, diğer taraftan Türk yöneticilerimizin başarılarıyla gurur duymamıza da vesile oluyor.
• BAT, 140’tan fazla milletten çalışana sahip. Farklı ülkeleri, farklı kültürleri ve farklı bakış açılarını süreçlerimize dahil ederek önemli bir fark yaratıyoruz. Türkiye’nin çok kültürlü bir ülke olması nedeniyle Türk yöneticilerin etkileşim becerileri oldukça gelişmiş durumda. Bu da Türk yöneticilerin global pozisyonlarda önemli başarılara imza atmasını sağlıyor. Türk yetenekler olarak, farklı durumlara hızla adapte olabilmemiz, yani esnekliğimiz ve pratik düşünme ve çözüm odaklı bakış açımızla gidilen ülkelere hızlıca uyum sağlayabiliyoruz. Bu da bizleri başarıya götürüyor.